Nowe prawo UE przeciwko wylesianiu - nadzieja dla lasów, zmiana zasad dla przemysłu

Co minutę z ziemi znika powierzchnia lasu odpowiadająca wymiarom 27 boisk piłkarskich. Według FAO - Organizacji ds. Wyżywienia i Rolnictwa, średnio rocznie znika około 10 milionów hektarów lasów. Obliczono także, że Unia Europejska poprzez konsumpcję niektórych produktów, przyczynia się do 10% globalnego wylesiania 

Zakończone 5 grudnia spotkanie trójstronne zatwierdziło ostateczny tekst rozporządzenia UE w sprawie wylesiania.

“Zakończenie rozmów i uzgodnienie tekstu nowego rozporządzenia EUDR to dobra wiadomość. To ważne przełomowe rozporządzenie pomoże zarządzać wkładem UE w globalne wylesianie. Stanowi także wyzwanie dla wielu krajów, w których ma miejsce degradacja lasów” – powiedział David Hadley, Senior Manager pionu usług szytych na miarę w Preferred by Nature.

Wylesianie i degradacja lasów są ważnymi czynnikami powodującymi globalne ocieplenie i utratę różnorodności biologicznej. Dzięki negocjacjom Parlament Europejski osiągnął porozumienie w sprawie szerszej definicji „degradacji lasów”, która obejmuje przekształcanie lasów pierwotnych lub lasów odnawiających się w sposób naturalny w lasy na plantacjach lub w inne grunty zalesione oraz przekształcanie lasów pierwotnych w lasy nasadzone”.

Dzięki nowym ustaleniom Komisja Europejska starała się będzie zminimalizować udział Unii Europejskiej w wylesianiu i promować zrównoważoną konsumpcję. 

Towary i produkty, objęte zakresem EUDR

Celem długoterminowym wprowadzenia rozporządzenia EUDR jest zapewnienie unijnym konsumentom, że kupowane przez nich produkty nie będą kojarzone z wylesianiem i degradacją lasów, co ostatecznie doprowadzi do zastąpienia ich towarami i produktami niepowodującymi wylesiania.

Nowe prawo dotyczy następujących towarów: bydło, kakao, kawa, olej palmowy, soja i drewno. Obejmuje to również niektóre produkty pochodne, takie jak skóra do produkcji galanterii i ubrań, czekolada i meble. Przedstawicielom Parlamentu Europejskiego udało się również włączyć do tego zakresu kauczuk jako dodatkowy towar, a także węgiel drzewny, produkty z papieru drukowanego oraz szereg pochodnych oleju palmowego.

Zgodnie z rozporządzeniem, wszelkie towary, których powstanie ma związek z gruntami nielegalnie wylesionymi po 31 grudnia 2020 r., będą objęte zakazem wwozu do Unii Europejskiej i wywozu z jej obszaru.

Najważniejsze, aby wszystkie produkty i towary objęte zakresem były wyprodukowane zgodnie z odpowiednimi przepisami lokalnymi i na gruntach, które nie zostały nielegalnie wylesione po 31 grudnia 2020 r. Ponadto także produkty drewnopochodne muszą być pozyskiwane zgodnie z odpowiednimi przepisami lokalnymi i bez przyczyniania się do degradacji lasów (po 31 grudnia 2020 r.) ​

„Dodanie kauczuku naturalnego do listy towarów mających wpływ na proces wylesiania nakłada dodatkowe zobowiązania na podmioty łańcucha dostaw, aby zapewnić, że ich działalność nie przyczynia się do wylesiania. Biorąc pod uwagę, że większość kauczuku naturalnego jest produkowana przez drobnych rolników indywidualnych, mamy nadzieję, że rozporządzenie ułatwi sprawiedliwe przejście na praktyki niepowodujące wylesiania społecznościom, które utrzymują się z tej uprawy” – powiedział David Hadley.

Szacuje się, że na terenie Unii Europejskiej zużywa się co roku ponad milion ton kauczuku naturalnego. Jednak nie jest on produkowany w granicach UE, lecz importowany głównie z Azji Południowo-Wschodniej i Afryki, gdzie znajdują się krytyczne globalnie obszary bioróżnorodności. Badania naukowe wykazały, że w latach 2003-2017 w Azji Południowo-Wschodniej i Afryce Subsaharyjskiej wycięto ponad pięć milionów hektarów lasów tropikalnych pod plantacje kauczuku.

W listopadzie 2022 roku organizacja Preferred by Nature dołączyła do grona dziewięciu członków społeczeństwa obywatelskiego GPSNR (Globalnej Platformy na rzecz Zrównoważonego Kauczuku Naturalnego) dołączając do grona sygnatariuszy listu wskazującego na potrzebę włączenia kauczuku w zakres tego nowego rozporządzenia EUDR.

Obowiązkowy system należytej staranności

Rozporządzenie nakłada na firmy obowiązek udowodnienia, że ich łańcuchy dostaw nie przyczyniają się do niszczenia lub degradacji lasów. Firmy będą mogły wprowadzać do obrotu i eksportować wyłącznie te produkty, których powstanie nie przyczyniło się do bezprawnego wylesiania i zostały wyprodukowane zgodnie z odpowiednimi przepisami kraju produkcji (w tym regulacje dotyczące praw człowieka)

„Podmioty” – firmy, które w pierwszej kolejności wprowadzają na rynek unijny towary objęte zakresem legislacyjnym lub je eksportują – muszą dochować należytej staranności, aby mieć pewność, że ryzyko powiązania ich produktów z wylesianiem i degradacją lasów jest niskie. Ponadto „brokerzy” (przedsiębiorstwa zajmujące się jedynie handlem towarami, które są już wprowadzone na rynek UE), niebędący małymi i średnimi przedsiębiorstwami (MŚP), będą również zobowiązani do przeprowadzenia badania według standardów zasad należytej staranności w omawianym zakresie.

Rozporządzenie dokładnie określa wymagania dla każdego etapu procesu należytej staranności, tj. obowiązek zbierania danych na temat dostawców i odbiorców stanowiących łańcuch dostaw danej firmy, przeprowadzania oceny ryzyka oraz, jeżeli zajdzie taka konieczność, wdrażania działań ograniczających ryzyko.

„Wiele firm prawdopodobnie będzie zmuszonych zastosować nowe metody, takie jak monitorowanie satelitarne, testy izotopowe, odwiedzanie miejsc produkcji i szkolenie dostawców oraz zapewnianie władzom dostępu do danych geograficznych i innych istotnych danych potwierdzających pochodzenie produktów” - powiedział Christian Sloth, dyrektor ds. Sustainability Framework w Preferred by Nature.

Zgodnie z rozporządzeniem EUDR system należytej staranności wymaga od firm uzyskania dokładnych współrzędnych geolokalizacyjnych miejsca, w którym produkt został wyprodukowany. Ten rygorystyczny wymóg dotyczący identyfikowalności ma na celu zagwarantowanie, że na rynku UE będą dostępne wyłącznie produkty których powstanie nie miało związku z nielegalnym wylesieniem. Ważnym jest także wprowadzenie narzędzi niezbędnych do zweryfikowania, czy faktycznie wytyczne zostały wprowadzone.

„Wymagania dotyczące geolokalizacji i identyfikowalności stanowią bardzo duże wyzwanie dla wielu firm. Sprostanie im może wymagać od niektórych z tych firm znacznych inwestycji czasowych i finansowych” - powiedział David Hadley.

„Istotnym będzie również zapewnienie, aby wykorzystanie technologii identyfikowalności cyfrowej nie dyskryminowało grup takich jak drobni rolnicy, którzy są odpowiedzialni za znaczną część produkcji niektórych towarów, takich jak kakao” - dodał David Hadley.

Podmioty działające na rynku będą musiały aktualizować swoje systemy zasad należytej staranności (DDS), aby zagwarantować zgodność z wymogami oraz dokonywać ich przeglądu co najmniej raz w roku. Ponadto przedsiębiorstwa, które nie należą do sektora małych i średnich przedsiębiorstw (MSP), mają obowiązek corocznego publikowania publicznie, np. w Internecie, sprawozdań na temat swoich systemów zasad należytej staranności.

Wprawdzie tekst uzgodnionej wersji rozporządzenia nadal nie został opublikowany, ale w oświadczeniu Parlament Europejski ogłosił, że ostateczny tekst rozporządzenia wymaga od firm zweryfikowania zgodności z odpowiednimi przepisami kraju pochodzenia, w tym przepisami dotyczącymi praw człowieka oraz zapisów odnoszących się do respektowania praw rdzennej ludności.

W przypadku naruszenia nowego rozporządzenia przewidziany jest szereg możliwych opcji sankcji, w tym grzywna, konfiskata produktów, konfiskata dochodów lub dyskwalifikacja z procesów przetargowych.

Parlament Europejski i Rada Europejska zobowiązane są teraz do implementacji zasad rozporządzenia, zanim wejdzie ono w życie. Po wejściu w życie rozporządzenia, operatorzy i handlowcy będą mieli 18 miesięcy na wdrożenie nowych przepisów. Mikroprzedsiębiorstwa i małe przedsiębiorstwa będą mogły skorzystać z dłuższego okresu adaptacji, a także innych odrębnych przepisów.

Różne poziomy ryzyka

Istotnym punktem w rozporządzeniu jest ustęp mówiący, że Komisja Europejska opracuje centralną bazę danych ocen ryzyka lub „krajowych punktów odniesienia”. Taki system porównawczy pomóc ma wprowadzeniu systemu należytej staranności i kontroli poprzez kategoryzowanie krajów według skali: niskie, standardowe lub wysokie ryzyko wprowadzenia do obrotu towarów lub produktów związanych z wylesianiem.

„Obowiązki podmiotów i władz krajowych będą się różnić w zależności od poziomu ryzyka przypisanego do danego kraju pochodzenia. Oznacza to bardziej zaawansowane monitorowanie krajów wysokiego ryzyka i uproszczoną analizę zachowania należytej staranności dla krajów niskiego ryzyka” – mówi Christian Sloth.

Firmy zaopatrujące się w krajach, które Komisja określiła jako „niskiego ryzyka”, będą mogły przeprowadzać „uproszczone analizy systemów należytej staranności”. Oznacza to, że zostaną zwolnieni z przeprowadzenia drugiego i trzeciego etapu procesu analizy, tj. oceny i ograniczania ryzyka. Jednak należy pamiętać, że firmy nadal będą zobowiązane do przeprowadzenia pierwszego etapu – zebrania informacji identyfikalności odnoszących się do własnych łańcuchów dostaw. Obejmuje to także uzyskiwanie informacji o lokalizacji terenów pozyskiwania surowca leśnego/rolnego. 

Kluczowe przepisy EUDR

Transformacja EUTR w EUDR

Rozporządzenie UE w sprawie drewna (European Timber Regulation EUTR), które obecnie kontroluje handel nielegalnie pozyskanymi produktami z drewna do UE, zostanie zastąpione nowym rozporządzeniem, gdy wejdą w życie określone w EUDR przepisy.

EUTR był jak dotąd głównym narzędziem polityki UE w zakresie zwalczania nielegalnego pozyskiwania drewna i handlu produktami z drewna. Nowe rozporządzenie w dużym stopniu opiera się na rozporządzeniu EUTR jednakże włącza w jego zakres szereg dodatkowych towarów rolnych. Wykracza również poza problem legagalności wyrębu lasu, obejmując zarówno legalne, jak i nielegalne wylesianie, które ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia celów w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych i odwrócenia zjawiska utraty różnorodności biologicznej na całym świecie” – wyjaśnił David Hadley.

Preferred by Nature z nadzieją patrzy na tę obiecującą inicjatywę ustawodawczą oraz wszelkie kroki podjęte w celu ochrony różnorodności biologicznej i powstrzymania degradacji lasów.

EUDR zawiera istotne przesłanie dla przedsiębiorstw zajmujących się produkcją, importem lub eksportem towarów, których produkcja wpływa na wylesianie poprzez wprowadzenie szeroko zakrojonych środków regulacyjnych. Kilka z tych środków jest przełomowych i świadczy o ambicjach UE, by dawać przykład, wykraczając poza nielegalne wylesianie i zajmując się całym procederem wylesiania, np. spowodowanym rozwojem rolnictwa” – stwierdził David Hadley.

Christian Sloth stwierdza: „Preferred by Nature oczekuje pozytywnych skutków nowego rozporządzenia i z zadowoleniem i nadzieją przyjmuje nowe ramy prawne, które mają zagwarantować nie tylko legalność, ale także zrównoważony charakter zbiorów, produkcji, wydobycia i przetwarzania towarów w kraju pochodzenia”.

„Chcemy partycypować w tych inicjatywach podejmowanych na rzecz walki z wylesianiem poprzez dostarczanie skutecznych, kompleksowych rozwiązań, z których podmioty mogłyby korzystać w celu wypełnienia swoich zobowiązań prawnych” – dodał.

Preferred by Nature w najbliższym czasie zorganizuje serię szkoleń internetowych w formie webinarów, na temat wymagań EUDR i sposobów ich przestrzegania przez firmy. Zachęcamy do wzięcia udziału.

Prośba o zarejestrowanie się pod wskazanym linkiem. 

Jeżeli chcą Państwo dowiedzieć się więcej w tym temacie, lub mają Państwo spostrzeżenia, którymi chcieliby Państwo podzielić, zapraszamy do kontaktu:

David Hadley
Tailored Services Senior Manager 
Preferred by Nature 
dhadley@preferredbynature.org

Jak wspieramy firmy w spełnianiu wymogów EUDR

Preferred by Nature’s Sourcing Hub